Tâm Thức Israel – Alon Gratch

***

Có lẽ ẩn dụ chuẩn nhất cho sự biến động và cho việc người Israel bị ảnh hưởng như thế nào đã được xuất hiện trong phong trào intifada lần thứ hai của người Palestine (2000 – 2005), trong suốt những giai đoạn nhất định khi các cuộc ném bom liều chết hầu như ngày nào cũng diễn ra trong lòng các khu trung tâm tập trung đông dân cư của Israel. Có thể hình dung ra một vụ ném bom điển hình như sau, một kẻ ném bom liều chết người Palestine tự nổ chính mình tại một quán cà phê, khu mua sắm hay một khu chợ đông đúc dành cho người Israel; máu và da thịt tung tóe trên bàn, bám vào những mẩu quần áo rách, hay treo trên các cành cây; cảnh sát cơ động và đội ngũ cứu thương sẽ đến để di tản những người chết và bị thương; những chiếc xe của các hãng truyền thông cùng camera truyền hình và các nhà báo sẽ xuất hiện; đội SWAT(32) đặc biệt nhánh tôn giáo sẽ thu thập những phần da thịt và lục phủ ngũ tạng còn lại; những quân đoàn dọn dẹp vệ sinh sẽ rửa sàn nhà, tường và đồ đạc; và chỉ trong một thời gian ngắn, đôi khi chỉ trong một hoặc hai ngày, mọi hoạt động kinh doanh sẽ trở lại bình thường như chưa hề có chuyện gì xảy ra.

Mặc dù lối sống đường phố từ náo nhiệt đến khủng bố, phá hủy đến thương vong, rồi lại đi lặp lại, nhưng chu kỳ biến động rõ rệt đã được khuếch tán ra từ nguyên bản này là câu chuyện chiến tranh và hòa bình trong lịch sử Israel và Phong trào Phục quốc Do Thái. Tel Aviv của ngày hôm nay – rung chuyển, rối ren, trụy lạc, văn hóa, và đảm bảo là dễ dãi với chính mình, thực sự là một trong những thành phố du lịch biển hàng đầu thế giới – lại khác biệt một trời một vực so với những ngày khủng khiếp của lần intifada mới đây nhất, với các khách sạn hoang tàn, thang máy đóng im ỉm và những bức tường đầy gỉ sắt. Chẳng thấy đâu nữa trong sự sầm uất của ngày hôm nay những nỗi khiếp sợ và tuyệt vọng ở bất cứ đâu vào cái buổi ngày xưa.

Tất nhiên, đây chỉ là một mắt xích của chu kỳ chiến tranh và hòa bình đã đóng đinh lên Đất Thánh kể từ những thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 20. Bắt đầu từ những năm 1920, sau mấy năm yên ả hầu như có thể dự đoán được là không quá một thập kỷ, một cuộc xung đột bạo lực nghiêm trọng bùng lên. Một số cuộc chiến đã thay đổi đến không ngờ kích thước và hình dáng đất nước này. Một số khác đã khiến những người Israel bình thường tiếp xúc với những nền văn hóa và những bộ phận dân cư mới mẻ. Một vài cuộc chiến lại mở ra một thời đại tự tin và phấn chấn; số khác tuyên bố cho một thời đại tự ti và bồn chồn làm thui chột giá trị đích thực. Một vài cuộc chiến định hình những chiến binh Israel trẻ trung như những anh hùng thực thụ, vì nước quên thân; một số khác lại sắm cho họ vai những kẻ gây bạo lực với phụ nữ và trẻ em. Một số cuộc chiến dẫn đến sự thống nhất; số khác lại phân li. Một số chỉ được nhìn thấy trên truyền hình; số khác bùng nổ tận sâu trong mọi ngõ ngách của cuộc sống dân sự. Một số cuộc chiến khơi nòng cho thay đổi về chính trị; số khác cố thủ những quyền lực bên trên. Cũng như vậy, mỗi thời kỳ ổn định hay hòa bình lại mang đến thay đổi của riêng nó. Một vài thời kỳ phải chứng kiến đất đai bị mất, số khác mở rộng khu định cư. Một vài thời kỳ khơi mào cho sự phục hồi đức tin, số khác lại cho phép chủ nghĩa tự do thế tục nổi lên. Một vài thời kỳ dẫn đến sự mở rộng về mặt kinh tế không thể ngờ, số khác lại gia tăng sự cô lập quốc tế, kinh tế trì trệ và những bất ổn trong xã hội. Một số giai đoạn như thế này đi kèm với những cuộc đàm phán, số khác lại là với mưu toan về một chủ nghĩa đơn phương. Một vài thời kỳ nhen lại những tia hi vọng và đề cao khả năng về một sự tái hòa giải thực sự; số khác lại chỉ chứng minh nó là một sự mơ mộng hão huyền, chỉ càng làm tăng lên mối hoài nghi về những người Ả Rập hay cả thế giới nói chung.

***