Leonardo da Vinci – Walter Isaacson

Ông là thiên tài sáng tạo nhất trong lịch sử. Ông có thể truyền lại cho chúng ta bí mật gì?

Tác giả của các cuốn sách bán chạy nhất về Steve Jobs, Albert Einstein và Benjamin Franklin sẽ đưa Leonardo trở lại với chúng ta trong cuốn tiểu sử vô cùng hấp dẫn này.

Dựa trên hàng ngàn trang sổ tay kỳ lạ cùng những khám phá mới về cuộc đời và tác phẩm của Leonardo, Câu chuyện mà Walter Isaacson kể lại xâu chuỗi nghệ thuật với khoa học của ông. Ông chỉ cho chúng ta thấy thiên tài của Leonardo hoàn toàn dựa trên những kỹ năng mà chúng ta có thể tự củng cố cho bản thân, như sự tò mò đến say mê, thói quen quan sát cẩn trọng, cùng trí tưởng tượng sinh động đôi khi hòa lẫn cả thể giới ảo tưởng huyền hoặc.

Năng lực sáng tạo của ông, cũng giống như của những nhà phát minh vĩ đại khác, xuất phát từ chỗ đứng của họ tại giao điểm giữa nghệ thuật nhân văn và công nghệ. Ông cắt bỏ phần da thịt trên gương mặt của các tử thi, vẽ lại các cơ làm cho môi chuyển động, rồi làm nên nụ cười đáng nhớ nhất trong lịch sử trên bức họa Mona Lisa. Ông khám phá nguyên tắc toán học của quang học thị giác, chỉ ra đường đi của ánh sáng khi đập vào giác mạc, rồi tạo nên ảo ảnh về những thay đổi phối cảnh trong bức Bữa tối cuối cùng. Isaacson cũng mô tả niềm đam mê suốt đời với việc dàn dựng những vở kịch trên sân khấu đã làm giàu thêm cho các bức họa và phát minh của ông ra sao.

Khả năng kết nối nghệ thuật và khoa học, mà hình ảnh tiêu biểu nhất là bức vẽ có thể là chính ông đang nằm trọn bên trong một hình tròn và một hình vuông, đã trở thành công thức trường cửu của sáng tạo đột phá. Cuộc đời ông gợi nhắc chúng ta về tầm quan trọng của việc tích lũy từng chút một, cho cả bản thân lẫn con cái chúng ta, không chỉ tri thức sẵn có mà cả tinh thần sẵn sàng chất vấn nó – để trí tưởng tượng trở nên phong phú, và, giống như nhân vật lập dị hay nổi loạn tài năng trong bất kỳ thời đại nào, để suy nghĩ khác biệt.

“Đọc tiểu sử Leonardo da Vinci giống như ta đang đi tham quan cuộc đời và sự nghiệp của một trong những nhân vật kiệt xuất nhất của mọi thời đại, với sự đồng hành của một trong những “hướng dẫn viên” uyên bác, cuốn hút, thông tuệ nhất trên đời. Walter Isaacson là một học giả thực thụ, một nhà văn xuất thần.  Và từ những trang sách này, ta sẽ đúc rút được một kho những bài học quý báu.” 

Trích lời tác giả :

Cuốn tiểu sử này là đỉnh cao của loạt sách tôi từng viết về sự sáng tạo, trong đó đáng chú ý nhất là Benjamin Franklin, Albert Einstein, Steve Jobs, và bây giờ là Leonardo da Vinci.

Tất cả những con người này đều rất thông minh. Nhưng rốt cuộc, tôi nhận ra rằng, đó không phải điểm mấu chốt. Là nhà báo và nhà viết tiểu sử, tôi phát hiện ra rằng có vô số người thông minh trên thế giới.

Nhưng thường thì điều đó không nói lên được gì nhiều. Thứ đo đếm được – thứ khiến cho ai đó đích thực là một thiên tài sáng tạo – là trí tưởng tượng, là khả năng “suy nghĩ khác biệt” (think different), như dụng ngôn của Steve Jobs, và như Einstein đã nói:  “Trí tưởng tượng còn quan trọng hơn cả kiến thức”.

TÔI CÒN CÓ THỂ VẼ

Quanh quãng thời gian khi vừa bước qua cái dấu mốc đáng sợ của tuổi ba mươi, Leonardo da Vinci đã viết một lá thư gửi cho vị quân vương của công quốc Milan, kể ra những lý do khiến ông xứng đáng có được một công việc trong triều đình của ông ta. Khi ấy, ở thành Florence quê nhà, ông đã có chút thành công khiêm tốn trong vai trò một họa sĩ, nhưng lại không thể hoàn thành các đơn đặt hàng vẽ tranh và đang tìm kiếm những chân trời mới. Trong mười đoạn đầu tiên của lá thư, ông giới thiệu kiến thức về cơ khí của mình, trong đó có khả năng thiết kế cầu, đường vận tải thủy, đại bác, các loại xe bọc thép, và cả các tòa nhà lớn. Chỉ đến cuối cùng, đoạn thứ mười một, ông mới bổ sung thêm rằng mình cũng là một nghệ sĩ. “Cũng tương tự như vậy trong lĩnh vực hội họa, tôi có thể vẽ mọi thứ,” ông viết^[1].

Vâng, đúng là ông có thể. Sau này ông đã sáng tạo nên hai tác phẩm hội họa nổi tiếng nhất trong lịch sử, Bữa tối cuối cùng và Mona Lisa. Nhưng trong thâm tâm, ông vẫn luôn cho mình là môn đồ không kém nhiệt thành của khoa học và kỹ thuật. Với niềm say mê vừa vui thú vừa ám ảnh, ông đã theo đuổi những nghiên cứu đột phá về giải phẫu, hóa thạch, các loài chim, quả tim người, các thiết bị bay, quang học thị giác, thực vật học, địa lý, dòng chảy của nước và vũ khí. Bởi vậy, ông đã trở thành hình mẫu tiêu biểu của một Con người Phục hưng, một niềm cảm hứng cho tất cả những ai tin rằng “hằng hà sa số các công trình của tự nhiên,” như ông gọi nó, được dệt lại với nhau trong một thể thống nhất chứa đầy những mẫu hình tuyệt đẹp.^[2] Khả năng kết nối nghệ thuật và khoa học, kết tinh ở bức vẽ một người đàn ông với các tỷ lệ cân đối hoàn hảo, đang dang rộng chân tay bên trong một hình tròn và một hình vuông, còn được gọi là Người Vitruvius, đã khiến ông trở thành thiên tài sáng tạo nhất trong lịch sử nhân loại.

Ở ông, những khám phá khoa học giúp làm giàu thêm cho nghệ thuật. Ông tách bỏ lớp da thịt trên mặt các tử thi, chỉ ra các múi cơ khiến đôi môi chuyển động, và rồi vẽ nên nụ cười đáng nhớ nhất thế giới. Ông nghiên cứu sọ người, vẽ các hình nhiều lớp thể hiện xương và răng, và rồi truyền tải lên tranh cơn đau đớn tột độ về thể xác trong bức Thánh Jerome ở chốn hoang vu. Ông khám phá các nguyên tắc toán học trong quang học thị giác, chỉ ra đường đi của các tia sáng chiếu vào giác mạc, và rồi tạo nên những ảo ảnh kỳ diệu về sự thay đổi phối cảnh trên bức tranh tường Bữa tối cuối cùng.

Bằng cách kết nối các nghiên cứu về ánh sáng và quang học thị giác và đưa chúng vào nghệ thuật, ông đã trở thành bậc thầy sử dụng bóng và phối cảnh để thể hiện các vật thể sao cho chúng nổi khối ba chiều trên một mặt phẳng hai chiều. Chính Leonardo đã nói rằng, khả năng “làm cho một mặt phẳng thể hiện được một vật thể như thể được dựng lên và tách biệt hẳn ra khỏi mặt phẳng đó chính là ý định đầu tiên của người họa sĩ.”^[3] Phần lớn là nhờ tác phẩm của ông, các chiều kích của không gian mới trở thành sáng tạo cao nhất của nghệ thuật Phục hưng.
…

Mời các bạn đón đọc Leonardo da Vinci của tác giả Walter Isaacson.