Lời ngỏ của Book Hunter

Năm 2011, khi bắt đầu thành lập Book Hunter, chúng tôi luôn tìm kiếm cho mình một mô hình hoạt động: Kinh doanh ư? Chắc chắn không! Hoạt động hoàn toàn phi lợi nhuận ư? Vậy thì sẽ rất khó để phát triển bền vững. Đến nay, đã tròn 10 năm hoạt động trong sự cân đối giữa phi lợi nhuận và kinh doanh, chúng tôi đã tìm được cho mình một hệ lý thuyết về kinh tế để tiếp tục tin tưởng rằng con đường mình lựa chọn là đúng đắn.

Ngay từ lần đầu đọc tác phẩm Sacred Economics: Money, Gift and Society in the Age of Transition của tác giả Charles Eisenstein, chúng tôi đã thốt lên rằng: “Wow, Book Hunter và những người bạn của chúng ta – những người thường xuyên ủng hộ, giúp đỡ, trao đổi sản phẩm… với Book Hunter, dường như đang vận hành theo mô hình kinh tế này.” Không chỉ có vậy, chúng tôi nhận ra rằng cách thức vận hành mô hình kinh tế ấy vẫn đang tồn tại, thậm chí còn tồn tại hiệu quả tại một số ngôi làng tại miền Trung Việt Nam.

Đa phần các thành viên trong Book Hunter của chúng tôi đều có gốc gác từ Bắc Trung Bộ và vẫn còn giữ đôi chút liên hệ với làng quê. Tại khu vực này, vẫn tồn tại những ngôi làng mà người dân tại đó dần quay lại với hình thức hàng đổi hàng – một hình thức mà các nhà dân tộc học gọi là “kinh tế quà tặng”. Họ chọn lựa quay lại với mô hình “nguyên thủy” này vì mấy lý do: Một là người dân các ngôi làng này cảm thấy lo ngại trước tình trạng thực phẩm kém vệ sinh khó kiểm soát ở chợ. Hai là họ muốn được sử dụng sản phẩm tươi nhất, ngon nhất, theo mùa, với chi phí thấp nhất. Ba là thông qua kinh tế quà tặng, mỗi người dân quê đều gắn bó tình cảm và lợi ích với nhau nhiều hơn. Một nhóm các gia đình chia nhau ra trồng loại cây khác nhau, nuôi gia súc khác nhau, và trao đổi với nhau theo một quy ước riêng.

Tại Hà Nội, nơi chúng tôi sống, dần dần, xuất hiện nhiều nhóm hoạt động vận hành theo cách thức tương tự nhưng với một phiên bản khác, bởi vì không dễ dàng gì để thực hiện hàng đổi hàng tại đô thị. Đa phần, họ là những thương hiệu kinh doanh siêu nhỏ, nhưng làm sản phẩm chất lượng cao và có định hướng phát triển bền vững một cách rõ rệt. Tôi có thể kể ra một vài cái tên như trà Mộc Thanh của chị Nguyễn Dương Anh, nhà rang cà phê đặc sản Bloom Coffee Roastery của anh Phạm Tuấn Anh, nông trại Skyline Farm của chị Bùi Phương Linh… Họ hết mình để tạo sản phẩm tốt nhất, hạn chế tối đa những thứ có thể gây hại cho thiên nhiên và con người, không đặt nặng bài toán tối đa hóa lợi nhuận. Những người tìm đến sản phẩm của họ không phải bởi vì bị mê hoặc bởi các hoạt động truyền thông marketing, mà vì nhận thức được giá trị trong sản phẩm và không tiếc các khoản chi để tưởng thưởng cho công sức lao động. Trong một vài trường hợp đặc biệt, họ không ngần ngại để thực hiện hàng đổi hàng, hoặc hàng đổi lấy kỹ năng, hàng đổi lấy tri thức… Hãy hình dung, không phải chỉ người sản xuất yêu sản phẩm của mình mà chính những người sử dụng cũng yêu sản phẩm ấy, trân trọng giá trị của sản phẩm ấy, không để chúng bị lãng phí. Và tinh thần ấy chính là ý nghĩa thiêng liêng trong cách thức nền kinh tế này vận hành.

Chúng tôi tin rằng những người bạn tìm đến với Book Hunter để đặt một cuốn sách, hay tham gia một khóa học, hay gửi một khoản tiền ủng hộ chúng tôi, hoặc đơn giản là trở thành một Book Hunter chính thức… đều là bởi các bạn thực sự trân trọng những điều chúng tôi mang lại cho bạn. Thậm chí, ngay cả khi các bạn không sử dụng tài chính hay kỹ năng của mình như một món quà để tặng chúng tôi, mà bạn vẫn tiếp nhận được đôi điều hữu ích từ các bài viết đăng tải miễn phí trên website của Book Hunter, thì khi bạn vận dụng chúng để tạo tác những điều tuyệt vời cho thế giới, bằng một cách bí ẩn nào đó, chúng tôi vẫn được thụ hưởng món quà của bạn. Vâng, đó chính xác là cách nền kinh tế thiêng liêng này vận hành.

Có lẽ, tới đây, các bạn sẽ tò mò về cuốn sách. Liệu đây có phải là một cuốn sách đầy lý tưởng về một nền kinh tế hàng đổi hàng trước nay đã bị xem là lạc hậu? Chúng tôi xin khẳng định rằng: không phải. “Kinh tế học thiêng liêng” của Charles Eisenstein là một cuộc khảo sát lí thú về lịch sử tiền tệ từ thời cổ đại, đến tư bản hiện đại, và mới đây là các vấn đề về tiền điện tử. Dựa trên các công cụ lý thuyết của dân tộc học, kinh tế học… và sự khảo sát chính sách phát triển cũng như thực tiễn, Eisenstein đã mổ xẻ một loạt các vấn đề của nền kinh tế đương đại như tiền điện tử, kinh tế địa phương, phát triển bền vững, sự phục hồi của đồng tiền, các nguy cơ của thói quen chạy đua theo tối đa hóa lợi nhuận… Cuốn sách chắc chắn sẽ thay đổi hoặc chí ít là thách thức “đức tin” của bạn về tiền bạc nói riêng và sở tư hữu nói chung.

Charles Eisenstein đăng tải miễn phí bản tiếng Anh của cuốn sách và cho phép bất cứ ai có thể dịch và giới thiệu phi thương mại. Do đó, anh tặng cho Book Hunter quyền được dịch cuốn sách. Tiếp thu tinh thần của nền kinh tế thiêng liêng, đội ngũ tham gia dịch sách đều không đòi hỏi một số tiền cụ thể cho nhuận bút, và bởi thế, Book Hunter chúng tôi sẽ không ghi giá bán trên mỗi cuốn sách. Thay vì đó, nếu bạn thấy cuốn sách xứng đáng với giá trị như thế nào, các bạn có thể tưởng thưởng đội ngũ dịch thuật và hoạt động vận hành của Book Hunter. Chúng tôi sẽ gửi tặng những món quà của bạn đến đội ngũ dịch cho dù đó là tài chính hay sản phẩm.

Thật thích hợp khi cuốn sách này được hoàn thành vào năm hoạt động thứ 10 của Book Hunter, như một món quà Book Hunter gửi tặng chính mình, tặng những người bạn đã và đang gắn bó, tặng những độc giả mà chúng tôi chưa từng gặp mặt, tặng đất nước Việt Nam đang nỗ lực từng ngày trên chặng đường phát triển kinh tế bền vững, tặng một thế giới đã mang đến cho chúng ta rất nhiều giá trị tốt đẹp, tặng vũ trụ bao la luôn xoay vần trong trật tự bí ẩn của mình…

Và giờ thì, mời các bạn hãy lật giở những trang sau và đọc thật kỹ lưỡng cuốn sách. Nếu bạn cảm thấy các quan điểm kinh tế của Charles Eisenstein có đôi chút giá trị với bạn, thì bạn hãy ứng dụng chúng trong đời sống kinh tế của chúng ta, bắt đầu từ hành vi nhỏ nhất. Đó là cách tốt nhất mà chúng ta tưởng thưởng cho tác giả.

***