Ebook

Tóm tắt & Review (Đánh Giá) sách Đi Tìm Chân Dung Vua Quang Trung của tác giả Nguyễn Duy Chính.

“Trước đây, những người quan tâm nghiên cứu về giai đoạn nội chiến, thay chủ đổi ngôi cuối thế kỷ XVIII ở nước ta bị hạn chế vào tài liệu triều Nguyễn. Những ai muốn đi xa hơn thường phải sử dụng ngoại sử, đôi khi tự tưởng tượng ra một số chi tiết cho phù hợp với mục tiêu nguyên thủy của mình. Thêm một chút, nhiều tác giả tiểu thuyết hóa và coi đó như một dạng viết thay vào những khoảng trống lịch sử mà họ mong đợi.

Chính vì có một quá trình thêm bớt phức tạp như thế, lịch sử viết về thời kỳ này hư nhiều thực ít, lẫn lộn giả thật vì không ai cất công tìm hiểu xem những chi tiết đó nguồn gốc từ đâu ra, người đi trước viết sao thì người đi sau lập lại không cân nhắc. Trình tự quan trọng nhất khi tìm kiếm tài liệu là loại bỏ những tài liệu thứ cấp chưa đáng tin, nhất là những tài liệu có nguồn gốc thiếu minh bạch, cũng không ai làm. Ngay cả nhiều tác giả được đào tạo rất chính quy nhưng vì không có tài liệu nên cũng phải sử dụng ngoại sử và chọn lựa những chi tiết nào phù hợp với sở hiếu của mình để dùng trong các nghiên cứu.”

Nguyễn Duy Chính

Những phần chính trong cuốn sách Đi Tìm Chân Dung Vua Quang Trung

1. Mười bài thơ của Tôn Sĩ Nghị khi đem quân sang nước ta (kèm ảnh minh họa và phụ bản chữ Hán)
2. Trận Kỷ Dậu từ tài liệu gốc của nhà Thanh (kèm phụ bản chữ Hán)
3. Quang Trung thật, Quang Trung giả: Bàn thêm về phái đoàn Đại Việt sang Trung Hoa năm Canh Tuất (1790) (kèm ảnh minh họa và phụ bản chữ Hán)
4. Khảo luận về thuyết Quốc vương An Nam Nguyễn Quang Bình sang Trung Hoa cuối đời Càn Long là người giả (kèm ảnh minh họa và phụ bản chữ Hán)
5. Giải mã một bức tranh (kèm ảnh minh họa và phụ bản chữ Hán)
6. Đã tìm ra chân dung vua Quang Trung? (kèm ảnh minh họa và nhiều tài liệu liên quan)
7. Phúc Khang An và việc khôi phục quan hệ tông phiên Trung Hoa – An Nam cuối đời Càn Long (kèm phụ bản chữ Hán)
8. Khai quan thông thị (kèm 2 phụ bản chữ Hán là tấu và triệp của quan lại nhà Thanh về sự kiện này)
9. Khảo cứu về việc quốc vương Việt Nam Nguyễn Phúc Ánh sai sứ đến triều cống nhà Thanh (kèm phụ bản chữ Hán)
10. Tường thuật của một giáo sĩ Âu châu trong cung nhà Thanh (kèm ảnh minh họa)

***

Nhà nghiên cứu, TS Nguyễn Duy Chính vừa công bố bài viết có tính hệ thống lại quá trình xuất lộ và tìm kiếm hình ảnh chân dung vua Quang Trung của học giới nước ta từ xưa đến nay.

Hoàng đế Quang Trung là nhân vật lịch sử đặc biệt, nhưng triều đại Tây Sơn tồn tại quá ngắn ngủi cùng với những biến động lịch sử khiến cho những mô tả về nhân dạng của ông khuyết thiếu. 

Thiếu vắng trong sách sử và những lần xuất hiện 

Nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Chính đã tìm kiếm trong các bộ sử triều Nguyễn, và bắt gặp trong bộ Đại Nam chính biên liệt truyện ở phần “Ngụy Tây” có một đoạn chép tả Nguyễn Văn Huệ (tức Quang Trung): “Nguyễn Văn Huệ là em của Nhạc, tiếng vang như chuông, mắt sáng như ánh điện, mưu lược thiện chiến, người người đều kinh sợ“.

Và một đoạn khác trong sách Tây Sơn thuật lược có chép chi tiết hơn: “… Năm ấy Nguyễn Huệ mất, tóc của Huệ thì quăn, mặt thì đầy mụt, có một con mắt nhỏ, nhưng cái tròng rất lạ, ban đêm ngồi không có đèn, thì ánh sáng từ mắt soi sáng cả chiếu …”. 

Ngoài hai tư liệu trên, nhà sử học Nguyễn Phương cũng từng dẫn một trường hợp vua Quang Trung xuất lộ trong hình chụp một pho tượng ở chùa Bộc (Hà Nội). 

Theo ông Nguyễn Phương, đi kèm với bức tượng là đôi câu đối được xem là chỉ dấu cho thấy bức tượng ấy chính là tượng vua Quang Trung: “Động lý vô trần, đại địa sơn hà lưu đống vụ; Quang trung hóa Phật, tiểu thiên thế giới chuyển phong vân” (Trong hang không bụi, lưu nêu cột giữa non sông rộng lớn, Giữa sáng thành Phật, chuyển gió mây trong thế giới cỏn con). 

Tuy nhiên, học giới lâu nay vẫn còn chưa thống nhất nhau về hai chữ “quang trung” trong câu đối trên liệu có nên hiểu là tên riêng (viết hoa) của vua Quang Trung hay không.

Về tranh vẽ, vào năm 1932, trên Đông Thanh tạp chí số 1 có đăng bức hình vẽ “giả vương Quang Trung”, hình này đến năm 1968 xuất hiện lại trong tập san Sử Địa số 9-10 với ghi chú là tranh này lấy từ tập “Mãn Châu cổ họa”. 

Tuy nhiên, lâu nay không có thông tin gì về tập cổ họa ấy. 

Tuy nhiên, chính bức tranh này đã trở thành cơ sở để họa sĩ thiết kế giấy bạc thời Việt Nam Cộng hòa đã đưa hình vua Quang Trung vào tờ tiền mệnh giá 200 đồng. 

Nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Chính ghi nhận, từ đây, “nhiều nghệ sĩ đã sử dụng để điêu khắc tượng đài, cả trong nước lẫn hải ngoại coi như đây là diện mạo chính thức của Nguyễn Huệ”. 

Từ tư liệu mới tìm được

Liên quan đến chuyến đi của vua Quang Trung sang Bắc Kinh dự lễ Bát tuần đại khánh của vua Càn Long, sứ thần Triều Tiên bấy giờ là Từ Hạo Tu có mấy đoạn tả vua nước An Nam là Quang Bình (tên của vua Quang Trung lúc sang Trung Quốc): 

“Quang Bình cốt cách khá thanh tú, hình dáng bệ vệ xem ra khác hẳn với người ở Giao Nam. Thế nhưng các bầy tôi đi theo tuy hơi giỏi văn tự nhưng thân thể nhỏ bé, yếu đuối...”, hoặc “Vua của họ (tức nước ta) đầu bịt khăn lưới, đội thất lương kim quan, mình mặc long bào bằng gấm màu, đeo đai bằng ngọc trắng“. 

Tuy nhiên đây chỉ là văn tả, nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Chính tìm kiếm được hai tư liệu hình vẽ vua Quang Trung trong chuyến đi Bắc Kinh dự lễ thọ vua Càn Long này, một trong bộ tranh “Thập toàn phu tảo”, và một bức trong bộ tranh đồ sộ “Bát tuần Vạn thọ thịnh điển”. 

Trong bộ Thập toàn phu tảo, vua Quang Trung xuất hiện trong bức tranh có tên “An Nam quốc vương chí Tị Thử sơn trang”, vẽ hình vua Quang Trung và hai bồi thần (tức Phan Huy Ích và Ngô Văn Sở) vào triều kiến vua Càn Long ở Nhiệt Hà. 

Còn trong bộ “Bát tuần Vạn thọ thịnh điển”, vua Quang Trung được vẽ trong bối cảnh đứng chung với bồi thần, sứ thần các nước nước Triều Tiên, Nam Chưởng, Miến Ðiện và các sơn phiên Kim Xuyên, Ðài Loan cho đến các hãn Mông Cổ, Hồi Bộ, kế đến các vương, thai cát quì bên cạnh đường, nghênh đón vua Càn Long hồi kinh. 

Cả hai tư liệu này đều vẽ vua Quang Trung từ xa, vẽ chung với các nhân vật khác, nên không rõ nét chân dung.

Mời các bạn mượn đọc sách Đi Tìm Chân Dung Vua Quang Trung của tác giả Nguyễn Duy Chính.