Đảo hoang: Ngược dòng thời gian, tác giả đưa ta về hoang đảo, nơi gia đình Mai Am Tiêm bị đày ải vì có ý coi thường ơn vua. Cuộc sống khó khăn nơi đây đã không khuất phục được những người con người khoáng đạt, tự do. Họ đã khai phá, tạo dựng nên những bãi bờ trù phú và đã tìm được một loại quả lạ, vỏ xanh, ruột đỏ, ngon ngọt mà ngày nay gọi là Dưa Hấu.

Ý chí của gia đình Mai An Tiêm là ý chí của những con người gan góc, dũng cảm trước thiên nhiên khốc liệt.

Bằng cảm xúc lãng mạn và bút pháp tài nghệ, nhà văn Tô Hoài đã thể hiện rất sinh động cuộc sống, tình cảm của con người trên Đảo Hoang.

Sự tích dưa hấu từ lâu đã in sâu vào tâm trí của mọi người dân Việt. Với Đảo hoang, nhà văn Tô Hoài đã phóng tác nên một câu chuyện thú vị về quá trình Mai An Tiêm cùng gia đình chống chọi với thiên nhiên và trồng nên giống dưa hấu ngon ngọt.

Mở đầu câu chuyện là những hình ảnh rất thân thuộc, nhộn nhịp, ngập tràn những âm thanh náo động của kinh đô thời Văn Lang với những tiếng chiêng, tiếng cồng, tiếng trống thúc giục, hội thi, hội hè vui chơi… vẽ nên một bức tranh quê hương đất nước thanh bình, giàu mạnh…Mai An Tiêm xuất hiện như một anh hùng diệt trừ những con vật hung dữ, người khai hoang mở cõi được nhà vua trọng vọng nhưng chính những tài năng thao lược cùng sự phát triển mạnh mẽ của Bãi Lở của chàng đã tạo nên sự ganh ghét, đố kị của quan quân triều đình nên gia đình An Tiêm bị bắt bỏ ngục rồi bị đày đi biệt xứ ở đảo hoang. Từ đấy, gia đình họ đối mặt với những ngày gian khó, chống chọi với sự khắc nghiệt của thiên nhiên, những tìm tòi, kiên trì trồng loại quả lạ, vỏ xanh, ruột đỏ, ngon ngọt mà ngày nay gọi là Dưa Hấu.

Câu chuyện của gia đình Mai An Tiêm như một câu chuyện Robinson thứ hai về những kinh nghiệm sinh sống, chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt nơi hoang đảo để tồn tại. Cuộc sống khó khăn nơi đây đã không khuất phục được những người con người khoáng đạt, tự do. Ý chí, nghị lực và hành động của gia đình Mai An Tiêm là ý chí, nghị lực, hành động của những con người gan góc, dũng cảm trước thiên nhiên khốc liệt, những khó khăn tưởng như đường cùng.

Với những câu văn kể chuyện đầy hình ảnh và gợi nhiều cảm xúc, nhà văn Tô Hoài đã đưa đến một cảm giác phiêu lưu kỳ thú cho độc giả, ta như sống cùng An Tiêm, Nàng Hoa, với Mon, với Gái trên hoang đảo ấy. Sự tích dư hấu đi vào lòng người rất thực, rất đời và tràn đầy những ý nghĩa về cuộc sống chứ không chỉ là những huyền ảo, phép lạ của cổ tích.