Carmen

Prosper Mérimée không thể hiện cảm xúc đối với các nhân vật của mình. Ông miêu tả họ bằng ngòi bút chính xác, dửng dưng, trong khi không ngừng kiểm soát tính lãng mạn và nhạy cảm của bản thân. Đôi khi sự mai mỉa thường hằng đạt đến độ của hài kịch đen. Người đọc cảm nhận được ở ông một thái độ bi quan sẽ sớm trở thành nền tảng cho khuynh hướng tự nhiên chủ nghĩa trong văn chương thế kỷ XIX.

Ở đây, cả nhà văn và họa sĩ, Gustave Doré, đều cho thấy cùng một sự tinh tế trong tinh thần và điêu luyện trong nghệ thuật. Họ chia sẻ cùng nhau cái thú đối với những dục vọng mạnh mẽ, những phiêu lưu dữ dội, phi thường, những quang cảnh tuyệt đẹp tựa tranh, những mối tình êm sâu, khắc khoải. Họ cũng chia sẻ với nhau cả tình yêu dành cho những điều mắt thấy tai nghe, các chi tiết và sự thật.

Nói đến sáng tác của Prosper Mérimée, nhà phê bình Sainte-Beuve từng phát biểu: “Truyện ngắn của ông rõ nét, thanh nhã, khoái hoạt, gọn sắc.”

***

Từ lâu tôi vẫn ngờ rằng các nhà địa lý học không nắm vững điều họ nói, khi họ đặt chiến trường trận Munđa vào xứ sở của người Baxtuli Pêni, gần thành phố Munđa mới, cách Marbenla chừng hai dặm về phía bắc. Theo phỏng đoán của riêng tôi dựa trên văn bản của tác giả vô danh cuốn Benlom Hixpanienxơ, và dựa trên một vài tại liệu thu lượm được trong thư viện đặc sắc của công tước Oxuna, tôi cho là phải tìm ở quanh vùng Môngtila địa điểm đáng ghi nhớ của trận sống mái cuối cùng giữa Xêda và các chiến sỹ bảo vệ nền cộng hòa. Đầu mùa thu năm 1830, nhân đang ở Angđaludi, tôi đã đi một chuyến khá lâu để giải quyết những nghi vấn còn tồn tại đối với tôi. Tôi hy vọng bản luận án mà tôi sắp công bố sẽ xóa bỏ mọi điều nghi hoặc còn sót trong trí của tất cả những nhà khảo cổ thành thực. Trong lúc chờ đợi bản luận án của tôi giải quyết được vấn đề địa lý đang làm các nhà bác học châu Âu phân vân, tôi muốn kể các bạn nghe một câu chuyện nhỏ, câu chuyện ấy không quyết đoán trước điều gì đối với vấn đề lý thú về địa điểm thành Munđa cả.
 
Ở Corđu, tôi đã thuê một người dẫn đường với hai con ngựa, và bắt đầu xuất chinh, trong hành lý chỉ có cuốn “Bình luận của Xêda” và mấy chiếc sơ mi. Một hôm, trong khi lang thang trong vùng cao của đồng bằng Casêna, vừa mệt nhoài vừa khát nước đến chết, lại còn bị nắng gắt thiêu đốt, tôi chỉ muốn bỏ phăng Xêda và lũ con của Pompê, bỗng thấy cách khá a con đường mòn tôi đang đi một bãi cỏ xanh rờn, điểm thêm cói lác và lau sậy. Cái đó báo trước cho tôi biết gần đấy có suối. Quả vậy, khi đến gần, tôi thấy nơi tôi tưởng là bãi cỏ thực ra là một bãi lầy có một dòng suối chảy vào, suối đó hình như bát nguồn từ một khe núi hẹp, giữa hai ngọn hoành sơn cao vút thuộc rặng núi Xiera Carba. Tôi kết luận là nếu đi ngược dòng suối, tôi sẽ tìm ra nước mát hơn, ít đỉa và ếch nhái hơn, và biết đâu chẳng có chút bóng râm ở giữa nhưgnx tảng đá. Đến lối vào khe núi, con ngựa của tôi hí lên, và một con ngựa khác ở đâu không rõ đáp lại ngay. Tôi vừa đi được độ trăm bước, khe núi đột nhiên mở rộng, làm tôi nhìn thấy một cái truông, hoàn toàn râm mát nhờ có những vách đá cheo leo cao vút bao quanh. Thực không thể tìm đâu được một chỗ nghỉ chân dễ chịu hơn cho du khách. Dưới chân những tảng đá đứng sừng sững, dòng suối vọt ra ngầu bọt và đổ vào một vũng nhỏ, dấy phủ một lớp cát trắng như tuyết. Năm sáu cây sôi xanh tốt mọc trên bờ suối, luôn luôn được kín gió và có nước tưới mát, phủ bóng rậm rạp trên dòng suối; và sau hết, quanh vùng, một thứ cỏ mịn bóng tạo thành một cái giường tốt hơn giường ở bất cứ quán trọ nào trong khắp mười dặm xung quanh.

Mời các bạn đón đọc Carmen của tác giả Prosper Mérimée.