Alex – Pierre Lemaitre

Với Alex, văn chương đang đặt người đọc trước hàng loạt tra vấn về nhận thức!

“Ai có thể nói điều gì là thật, điều gì là không chứ, chỉ huy! Với chúng ta, điều cốt yếu không phải là sự thật mà là…”. Trong bối cảnh hậu hiện đại và toàn cầu hóa hôm nay, khi hàng loạt hệ giá trị đang trải qua sự thách thức, chuyển dịch và tái cấu trúc; khi những định mức về đạo đức như tội lỗi, cái ác, bạo lực… đã xuất hiện trong những hình thức mới và những dấu hiệu tinh vi hơn, phức tạp hơn; khi thế giới đầy rẫy bất trắc và đảo chiều, thì văn chương cũng đặt người đọc trong hàng loạt tra vấn về nhận thức.

Với dạng thức trinh thám đương đại, Alex đặt ra những câu hỏi xoáy vặn mang tính bản thể: đâu là sự thật hay tất cả chỉ là cái – diễn – giải; liệu tội ác và đạo đức có thể được nhìn dưới góc độ đa chiều? Hơn nữa, trong thế giới hiện nay, những dấu hiệu của tội ác, bạo lực và chấn thương phải chăng nên được xem xét bằng chiều sâu nhân bản thật sự, khi nó hiện diện đầy rối loạn và mơ hồ.

Alex là tên tác phẩm, đồng thời là tên thật của một trong hai nhân vật trung tâm. Nữ chính – Alex – xuất hiện mở đầu với những dấu hiệu thông thường: trẻ trung, hấp dẫn và tự ý thức được sự hấp dẫn của mình.

Cô bị cuốn vào một vụ bắt cóc – hành hạ với tính chất dã man và khổ hạnh đặc biệt. Từng ngày, cô phải đối mặt với nỗi bàng hoàng về sự tê liệt của ý thức sống, của cảm giác bị đày đọa tiến dần tới cái chết.

Song hành với điểm nhìn từ phía Alex, câu chuyện đồng thời diễn tiến dưới nhãn quan của Camille – một điều tra viên kinh nghiệm nhưng gặp những chấn thương tâm lý nhất định.

Những tưởng Alex là câu chuyện về một cuộc giải cứu nạn nhân bắt cóc, song, với cả Camille, cả đội điều tra lẫn độc giả, đó dường như chỉ là sự khởi đầu – khởi đầu của một cuộc hành trình đầy bàng hoàng và thách thức để đi tìm sự thật, bản chất của sự thật và cách ứng xử với sự thật – như một lựa chọn đầy đánh đố về nhân bản.

Đâu là nạn nhân, đâu là thủ phạm, đâu là người giải cứu, đâu là người được giải cứu và cuối cùng: làm sao để nhìn nhận và xem xét một tội ác thật sự?

Có thể nói Alex là câu chuyện mang nhiều điểm khác biệt với hình thức trinh thám cổ điển, vốn luôn đặt hạt nhân câu chuyện tại một vụ án và nhiệm vụ của người phá án lẫn người đọc là bóc tách dần từng gợi ý/dấu hiệu để phá giải bí mật và tìm ra hung thủ thật sự.

Hung thủ sẽ quy kết về một tội ác lớn nhất làm nên ý nghĩa và bản chất cho vụ án đó. Tuy nhiên, trong Alex, vì điểm nhìn được đặt đa chiều và song hành cả từ Camille lẫn Alex, từ người phá án lẫn nhân vật trung tâm của vụ án, nên sự kiện và tình tiết liên tục chuyển dịch trong tiến trình mở ra và hoài nghi, khẳng định và phủ định.

Vì vậy, Alex là trinh thám nhưng đồng thời cũng là sự tự hoài nghi trinh thám khi tra vấn không ngừng những hệ quy chiếu về nhân tính và đạo đức của loài người.

Nó có thể là một câu chuyện gây chấn động về những tội ác kinh hoàng; nó cũng có thể là bi kịch về tình trạng lạm dụng tình dục và hành vi báo thù; nó cũng đồng thời chứa đựng những câu hỏi và sự thông cảm sâu xa cho những chấn thương tinh thần, cho tình trạng bạo lực mà con người chịu đựng.

Alex, ngoài ra, còn là câu chuyện về cách thức người ta đối xử với cơ thể mình và cơ thể kẻ khác, khi Camille lẫn Alex đều là những nạn nhân nhất định của tình trạng bạc đãi thân xác, và vĩnh viễn về sau này, chính họ phải gánh chịu những chấn thương cả về thể chất lẫn tinh thần.

Họ hoán đổi cho nhau từ vai người gây án/người phá án đến vai nạn nhân. Điều này cho thấy tính lưỡng khả của sự thật trong bối cảnh thế giới đầy bất ổn và đa chiều như hiện nay.

Trong hành trình đi tìm sự thật về vụ án, về tội ác lẫn về bản thân mình của cả Camille lẫn Alex, họ đồng thời cũng đã đối diện với những góc khuất tâm lý, đã để cho những chấn thương trong tâm thức mình lên tiếng và tìm cách hóa giải, tìm cách thoát khỏi nỗi ám ảnh về những tội ác mà mình là nạn nhân.

Rốt cuộc thì, dường như, với Pierre Lemaitre, Alex là một bi kịch của chấn thương hơn là một câu chuyện của tội ác, và rằng những chấn thương từ tội ác, từ bạo lực, từ sự vô cảm có thể hủy hoại con người ta, hủy hoại thế giới này đến mức độ trầm trọng và sâu xa như thế nào.

Alex khoái chí lắm. Đã gần một tiếng đồng hồ cô hết thử rồi lại ngần ngừ, hết đi ra rồi trở vào, thử đi thử lại. Những bộ tóc giả. Cô sẵn sàng nán lại đây hàng chiều, hàng chiều liền.

Cách đây chừng ba bốn năm, cô tình cờ phát hiện cửa hàng này trên đại lộ Strasbourg. Cô không nhìn ngó kỹ mà chỉ bước vào vì tò mò. Cô choáng váng vô cùng khi đội bộ tóc hung lên đầu, mọi thứ ở cô đều thay đổi đến mức cô đã ngay lập tức mua bộ tóc giả ấy.

Alex có thể mang trên người gần như bất cứ thứ gì vì cô thực sự rất xinh đẹp. Trước đây thì chưa phải như vậy điều đó chỉ bắt đầu từ khi cô bước vào tuổi thiếu niên. Hồi trước, cô là một con bé xấu tệ và gầy đét. Nhưng lúc đã được khởi động thì, cứ như một cơn sóng ngầm, cơ thể bỗng nhiên lột xác, giống như phim tua nhanh, chỉ trong vòng mấy tháng Alex trở nên đẹp rực rỡ. Bởi chẳng một ai, tính luôn cả cô, còn trông đợi điều đó nữa, nên cô chưa bao giờ thực sự tin nổi ân sủng bất ngờ này. Giờ vẫn chưa tin nổi.

Chẳng hạn, cô chưa từng tưởng tượng một bộ tóc giả màu hung lại có thể hợp với mình đến thế. Đúng là cả một khám phá. Cô đã không ngờ đến tầm vóc và sức mạnh của sự thay đổi. Một bộ tóc giả thì thật giả tạo, nhưng khó mà giải thích nổi, cô thấy như thể đúng là có điều gì đó mới mẻ vừa xảy ra trong đời mình.

Thật ra thì cô chưa bao giờ đội bộ tóc giả ấy. Về đến nhà, cô nhận ngay ra rằng chất lượng của nó hết sức tồi tệ. Trông nó rất giả, xấu xí, thảm hại. Cô đã vứt nó đi. Không phải vứt vào thùng rác mà vào một ngăn kéo tủ. Thỉnh thoảng cô mới lôi ra rồi ngắm mình đội nó. Bộ tóc giả này trông có khủng khiếp đến đâu, như thể muốn hét lên: “Tôi được làm từ ni lông tổng hợp rẻ tiền”, thì cũng không ngần Alex nhìn thấy trong gương một tiềm năng mà cô sẵn lòng tin tưởng. Cô đã quay lại đại lộ Strasbourg, bỏ thời gian nhìn ngắm những bộ tóc giả chất lượng tốt, đôi thứ hơi quá đắt với đồng lương y tá thời vụ của cô, nhưng là những bộ ta có thể thực sự đội trên đầu. Và thế là cô đã quyết.

Lúc đầu, thật không dễ dàng, phải cả gan dấn bước. Khi mà bản tính con người ta, tức là Alex, chất chứa nhiều mặc cảm, thì phải mất đến nửa ngày trời mới gom đủ dũng khí làm việc đó. Trang điểm sao cho thật ngon lành, chọn quần áo, giày và túi xách cho thật hợp (tức là chọn ra những gì có thể sử dụng từ đống đồ có sẵn, chứ đâu thể mỗi lần đổi kiểu tóc là lại đi mua hết thảy đồ mới…) Nhưng sau đó ta đi ra phố và ngay lập tức trở thành một người khác. Không hoàn toàn là một người khác, chỉ gần như vậy thôi. Và, cho dù điều đó không làm thay đổi cuộc đời thì nó cũng giúp ta giết thời gian, nhất là khi ta chẳng còn trông chờ gì nhiều nữa.
…

Mời các bạn đón đọc Camille Verhœven #2: Alex của tác giả Pierre Lemaitre.