Homo Deus: Lược Sử Tương Lai – Yuval Noah Harari

***

Sapiens: một Lịch sử Ngắn gọn của loài Người đã mô tả loài người đã chinh phục thế giới như thế nào, nhờ vào khả năng có một không hai của họ để tin vào những huyền thoại tập thể về những god, về tiền bạc, về bình đẳng và tự do. Người-god: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai xem xét những gì có thể xảy ra với thế giới, khi những huyền thoại cũ này kết hợp với những kỹ thuật mới có quyền năng giống như của god, như AI trong những computer ứng xử như con người [1], và công nghệ di truyền học [2]

Điều gì sẽ xảy ra cho cơ chế dân chủ khi Google và Facebook đi đến biết những sở thích và những khuynh hướng chính trị của chúng ta thành thạo hơn chúng ta biết về chính mình? Điều gì sẽ xảy ra với những quốc gia đến nay vẫn duy trì những chế độ trợ giúp xã hội [3] khi những computer đẩy con người ra khỏi thị trường nhân công, và tạo ra một “giai cấp vô dụng” khổng lồ? Đạo Islam rồi có thể có thể vận dụng công nghệ di truyền học ra sao? Có phải Vùng thung lũng Silicon ở San Francisco sau cùng sẽ sản xuất những tôn giáo mới, chứ không chỉ những gadget [4] mới lạ?
Khi Người-khôn ngoan (Homo sapiens) trở thành Người-god (Homo-deus), những vận mệnh mới chúng ta sẽ đặt định cho chính chúng ta sẽ là gì? Như những god-tự-làm-nên của hành tinh trái đất, những dự án nào chúng ta nên thực hiện, và chúng ta sẽ bảo vệ hành tinh mỏng manh này và chính loài người như thế nào từ sức mạnh có khả năng hủy diệt của chúng ta? Tập sách Homo Deus cho chúng ta một cái nhìn vội vàng và chỉ được phần nào về những giấc mơ và những ác mộng vốn sẽ định hình thế kỷ 21.
Sapiens đã giải thích loài người đã đi đến cai trị hành tinh như thế nào. Homo Deus xem xét tương lai của chúng ta. Nó pha trộn khoa học, lịch sử, triết học, và mọi ngành ở giữa, cung cấp một cái nhìn về ngày mai mà lúc đầu có vẻ khó hiểu nhưng thấy ngay không thể phủ nhận: con người sẽ nhanh chóng mất đi không chỉ tư thế thống trị của mình, nhưng chính ý nghĩa của nó. Và chúng ta cũng không nên đứng yên chờ đợi sự kháng cự xảy ra, – trong khi những ý tưởng, khái niệm và lý thuyết trong khoa học viễn tưởng ưa chuộng của chúng ta nhìn con người chiến đấu chống những máy móc, nhân danh tự do và chủ nghĩa cá nhân [5], trong thực tế, những huyền thoại nhân bản này trong lâu dài sẽ bị loại bỏ, cũng sẽ lỗi thời như những băng cassette hay lối múa cầu gió gọi mưa . Điều này nghe có vẻ báo động, nhưng thay đổi thì luôn luôn gây sợ hãi.
Trong thế kỷ vừa qua, loài người đã xoay sở để làm những điều tưởng đã không thể làm được, và kiềm chế được nạn đói, bệnh dịch và chiến tranh. Ngày nay, nhiều người chết vì ăn quá nhiều hơn chết vì thiếu hay không có ăn; nhiều người chết vì tuổi già hơn số chết vì bệnh truyền nhiễm đương khi tuổi trẻ; và số người tự tử trong thời bình (ở những quốc gia tiền tiến) nhiều hơn số bị giết trong những chiến tranh địa phương hiện đại. Chúng ta là loài duy nhất trong lịch sử lâu dài của trái đất đã tự một tay thay đổi toàn bộ hành tinh, và chúng ta không còn mong đợi bất kỳ thần linh nào cao hơn để định hình số phận của chúng ta cho chúng ta.
Thành công nuôi thêm tham vọng, và bước tiếp, loài người sẽ tìm kiếm sự bất tử, hạnh phúc vô biên và sức mạnh thần linh của sự sáng tạo. Nhưng chính việc theo đuổi những mục tiêu này cuối cùng sẽ làm cho hầu hết con người thành thừa thãi. Thế nên, từ đây chúng ta sẽ đi về đâu? Đối với những khởi đầu, ngày nay chúng ta có thể làm những lựa chọn với mắt mở xa rộng đến nơi nào chúng đang dẫn chúng ta hướng tới. Chúng ta không thể ngăn chặn bước chân của lịch sử, nhưng chúng ta có thể ảnh hưởng đến hướng đi của nó.
Đoán trước tương lai thường được hình dung với những giả định rằng ngày mai, ở trung tâm của nó, trông sẽ giống cũng như ngày nay – chỉ khác là chúng ta sẽ có những kỹ thuật mới tuyệt vời, nhưng những giá trị nhân văn ngày nay như tự do và bình đẳng sẽ vẫn dẫn đường cho chúng ta. Homo Deus tháo gỡ hết những giả định này và mở mắt chúng ta đến một phạm vi rộng lớn của những gì có thể thay thế, với những luận chứng đầy thách thức trên từng trang sách:
–        Sau bốn tỉ năm của sự sống hữu cơ, kỷ nguyên của sự sống vô cơ bây giờ bắt đầu.
–        Những sản phẩm chính của kinh tế thế kỷ XXI sẽ không là tơ sợi, xe cộ và vũ khí, nhưng là những cơ thể, những bộ óc và những não thức.
–        Trong khi cách mạng công nghiệp đã tạo ra giai cấp thợ thuyền, cuộc cách mạng lớn tiếp theo sẽ tạo ra giai cấp vô dụng.
–        Cách con người trước đây đã đối xử với những động vật (khác) là một biểu thị tốt cho thấy con người được nâng cấp sẽ đối xử như thế nào với phần chúng ta còn lại.
–        Islam Cực đoan có thể sẽ phải vừa rút lui vừa đánh tập hậu, nhưng những tôn giáo có ảnh hưởng thực sự, bây giờ sẽ xuất hiện từ Thung lũng Silicon hơn là Trung Đông.
–        Dân chủ và thị trường tự do sẽ cùng sụp đổ một khi Google và Facebook biết chúng ta hơn chúng ta biết chính mình, và uy quyền chuyển từ con người cá nhân đến những algorithm trên network
–        Chúng ta sẽ chủ tâm từ bỏ quyền giữ những gì riêng tư trong việc theo đuổi những gì mang lại sức khỏe tốt hơn.
–        Con người sẽ không đánh nhau với những máy móc; họ sẽ hợp nhất với chúng. Chúng ta đang hướng tới hôn nhân chứ không tới chiến tranh.
–        Hầu hết chúng ta sẽ không dự phần vào những quyết định kỹ thuật xem liệu chúng sẽ tác động thế nào đến đời sống của chúng ta, bởi vì hầu hết chúng ta không hiểu nó (có bao nhiêu người trong chúng ta bỏ phiếu chọn lựa cách Internet, lấy thí dụ, sẽ hoạt động thế nào?).
Đây là hình dạng của thế giới mới, và khoảng cách giữa những người nhảy lên toa tàu (tương lai) và những người còn lại đằng sau sẽ lớn hơn so với khoảng cách giữa những đế quốc kỹ nghệ và những bộ lạc nông nghiệp, lớn hơn cả khoảng cách giữa Sapiens và người Neanderthal. Đây là vũ đài tiếp theo của tiến hóa. Đây là Homo Deus.
…