Chiến Tranh Không Có Một Khuôn Mặt Phụ Nữ – Svetlana Alexievich

Tác phẩm của chủ nhân Nobel Văn học 2015 – Svetlana Alexievich – giống như một bộ phim tài liệu xúc động về cuộc sống chiến trường của phụ nữ Liên Xô.

Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ là một trong nhiều cuốn sách về chiến tranh của Svetlana Alexievich. Tác phẩm xuất bản lần đầu tại Nga năm 1983, được nhà văn Nguyên Ngọc dịch và xuất bản ở Việt Nam cuối thập niên 1980. Tới năm 2013, Svetlana Alexievich viết lại hoàn toàn cuốn sách. Bản mới lại được nhà văn Nguyên Ngọc dịch và ra mắt độc giả Việt đầu tháng 7.

Gần đây, bộ phim tài liệu Công binh, đêm dài Đông Dương (phát hành năm 2012) của đạo diễn Lê Lâm công chiếu ở Việt Nam. Những ai đã xem phim có thể cảm nhận sự tương đồng trong cách dựng tác phẩm của đạo diễn và nhà văn Svetlana Alexievich. Nếu Lê Lâm làm phim tài liệu bằng ngôn ngữ điện ảnh thì tác giả Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ viết cuốn sách phi hư cấu với ngôn ngữ văn chương. Độc giả đọc sách về chiến tranh nhưng cảm thấy giống một tiểu thuyết nhiều giọng kể hơn là việc ghi lại những sự kiện lịch sử qua lời nhân chứng.

Trong Công binh, đêm dài Đông Dương, xen giữa những trường đoạn dẫn chuyện mang tính điện ảnh, nhân chứng lần lượt kể câu chuyện của họ để dựng lại bức tranh sống động về số phận hơn 20.000 người Việt Nam bị cưỡng bức sang Pháp làm lính thợ ở Thế chiến II. Với Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ, người đọc cũng hình dung thủ pháp tương tự. Svetlana Alexievich là người dẫn chuyện, xách ba lô đi về những địa phương trong hành trình tìm kiếm ký ức về một cuộc chiến tranh khác – cuộc chiến tranh của những người phụ nữ

Trong khi người kiểm duyệt phản bác việc đưa những chi tiết sinh lý học vào tác phẩm và đòi hỏi phải kể những phụ nữ anh hùng với hào quang tỏa sáng, Svetlana Alexievich cho rằng chính cái sinh lý học đó là điều con người nhất, nhân bản nhất. Bà muốn viết về một lịch sử nhân bản hóa thay vì một chủ nghĩa anh hùng cứng nhắc.

Trong tác phẩm, ngoài những nhân chứng kể chuyện, người dẫn chuyện luôn đặt mình vào bối cảnh một cách cảm xúc, kết nối phụ nữ với nhau để họ chung một ký ức lớn về chiến tranh đầy đau đớn và đáng kinh sợ. Tác phẩm hoàn toàn có thể làm thành một bộ phim lay động người xem bằng sự thật và những xúc cảm con người nhất, về số phận của những người phụ nữ đi qua cuộc chiến.

• Chiến tranh không mang gương mặt phụ nữ,
• Những Nhân Chứng Cuối Cùng,
• Những cậu bé kẽm,
• Lời nguyện cầu Chernobyl
• Thời second hand

Svetlana Alexievich (31/5/1948) là một nhà báo điều tra và nhà văn thể loại văn xuôi hiện thực. Bà là người Belarus nhưng viết báo, viết văn bằng tiếng Nga. Năm 2015, bà được trao giải Nobel Văn học vì “lối viết phức điệu, một tượng đài tưởng niệm sự thống khổ và lòng dũng cảm trong thời đại chúng ta”. 

Ngoài Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ, Svetlana Alexievich còn viết nhiều sách về đề tài chiến tranh như Những nhân chứng cuối cùng (1985), Quan tài kẽm (1989), Tiếng vọng từ Chernobyl (1997)…

Ngoài Nobel Văn chương, Svetlana Alexievich nhận nhiều giải thưởng khác như giải Leninsky Komsomol ở Nga, PEN Award, Peace Prize of the German Book Trade, Giải Médicis Essai (Pháp), giải National Book Critics Circle (Mỹ)…

Mời các bạn đón đọc Chiến Tranh Không Có Một Khuôn Mặt Phụ Nữ của tác giả Svetlana Alexievich.