Tôi Đi Đây

***

***

Tôi đi đây là lời chào từ biệt của nhân vật Ferrer trong tác phẩm, đó cũng là lời chào thoái lui của dịch giả bất lực nhìn theo bản dịch bất thành! Tôi đi đây phải chăng cũng là lời chào thoái thác trách nhiệm của NXB Hội Nhà văn, sự quay lưng của độc giả Việt Nam với nền văn học Pháp?

Ngày nay, chúng ta không còn ngạc nhiên trước một bản dịch có vấn đề nữa. Phần lớn những bản dịch ẩu được ký tên bởi những dịch giả trẻ, thiếu kinh nghiệm hoặc những người làm trái nghề (dịch giả tay ngang). Nhưng chúng ta cũng có thể tìm thấy những bản dịch tương tự mà tác giả của nó là những dịch giả có tiếng, có nhiều kinh nghiệm. Đặc biệt đó là những bản dịch các tác phẩm lớn của thế giới. Bản Việt ngữ Tôi đi đây của Phạm Văn Ba dịch từ tiểu thuyết Je m’en vais của Jean Echenoz, tác phẩm đoạt giải Goncourt năm 1999, là một thí dụ tiêu biểu.

Dịch giả Phạm Văn Ba sinh năm 1959. Tức là vào thời điểm bản dịch này được hoàn tất (2002), ông không còn trẻ nữa. Phạm Văn Ba đã từng du học ở Pháp, điều này cho ta giả thiết rằng ông không phải không biết tiếng Pháp và văn hóa Pháp. Việc ông đã từng đoạt Giải thưởng văn học dịch với bản dịch Les Yeux baissés (Đôi mắt nhìn xuống) của Tahar Ben Jelloun chứng tỏ ông là một dịch giả có tầm cỡ. Mà thông thường thì dịch giả tầm cỡ thường dịch các tác phẩm tầm cỡ. Có lẽ vì thế mà ông đã chọn dịch Je m’en vais của Jean Echenoz.
Thế nhưng, tôi thật sự ngỡ ngàng khi đọc so sánh bản gốc và bản Việt ngữ của dịch giả này. Bản dịch này đầy rẫy những lỗi và lỗi. Những lỗi dịch này không phải do vô tình hay hữu ý mà do trình độ tiếng Pháp và văn hóa Pháp của người dịch chưa đúng tầm để dịch một tác phẩm văn học, để dịch một giải Goncourt lại càng không. Trước một bản dịch như vậy, tôi không thể làm gì khác là liệt kê ra đây những lỗi dịch tệ hại nhất khiến bạn đọc nào chỉ biết chút ít tiếng Pháp thôi cũng phải giật mình…